Reykowski

Informacyjno-regulacyjna teoria stresu J. Reykowskiego:

Zwraca uwagę na regulacyjną rolę dopływających do czł. informacji z otoczenia, które pozostaje w rozmaitym stosunku do jego dążeń (dążenie jest rozumiane jako pewna forma koordynacji procesów nerwowych, sterująca zorganizowanym tokiem aktywności celowej) i oczekiwań (przez które rozumie organizację procesów poznawczych, warunkujących antycypowanie przebiegu zdarzeń, zależnych lub niezależnych od podmiotu). Ten mechanizm poznawczy, zaliczany w regulacyjnej teorii osobowości do poziomu mechanizmów wyższych opartych na hierarchicznie zorganizowanym systemie struktur poznawczych (tzw. sieć poznawcza, standardy i idealizacje), zajmuje również centralne miejsce w jego koncepcji stresu psychologicznego. Czynnikami odpowiedzialnymi za istotę stresu psychologicznego są docierające do podmiotu informacje obciążające system regulacji typu: zadanie, trudność, porażka. Biorąc pod uwagę kryterium zmiany w strukturze dążeń i oczekiwań, Reykowski poklasyfikował rodzaje odbieranych informacji (przez co rozumie zespół sygnałów, którego konstrukcja umożliwia u odbiorcy powstanie procesów reprezentacji psychicznej zdarzenia, którego dotyczyły odbierane informacje) w sposób następujący:

  • informacje typu zadania, czyli informacje wytwarzające dążenie do określonej aktywności;
  • informacje ułatwiające, tj. informacje o stanie rzeczy, którego pojawienie się zmniejsza ilość czasu lub wysiłku potrzebnego do osiągnięcia celu;
  • informacje typu neutralne, tj. informacje, które nie oddziałują w kierunku zmiany struktury dążeń, a tylko wskazują równorzędny wariant działań;
  • informacje typu sukces, czyli informacje o osiągnięciu celu;
  • informacje typu trudności, tj. informacje o przeszkodzie w dążeniu do określonego celu;
  • informacje typu porażka, mówiące o tym, że cel nie jest możliwy do osiągnięcia.

Przedstawione rodzaje informacji są odbierane przez wewnętrzny mechanizm regulacyjny, który dokonuje rejestracji tych informacji i koordynuje reakcje na stres. Informacje typu zadanie, trudność i porażka obciążają system regulacji jako czynniki stanowiące zagrożenie i zakłócenie i zarazem, zdaniem Reykowskiego, są istotą stresu psychologicznego. Zakłócenia i zagrożenia obciążają system regulacji w trojaki sposób:

  • przez to, że zmuszają go do dodatkowej aktywności;
  • przez to, że zmuszają go do reorganizacji utworzonego już pewnego porządku, procesów antycypujących i koordynujących (oczekiwań i dążeń)
  • przez to, że zapowiadają możliwość deprywacji lub straty, co samo przez się dezorganizuje w pewnym (większym lub mniejszym) stopniu utrwalone struktury (potrzeb, wartości, obrazu własnej osoby).

Reykowski definiuje stres psychologiczny jako klasę czynników zakłócających określony tok czynności zagrażających człowiekowi bądź uniemożliwiających mu zaspokojenie potrzeb. Obie formy: zakłócenie i zagrożenie występują najczęściej razem, choć w pewnych sytuacjach jeden z czynników, a w innych drugi – może być czynnikiem dominującym Wprawdzie stres charakteryzowany jest przez autora jako istniejący obiektywnie (w tym sensie, że określone bodźce mogą być zaliczone do klasy stresu niezależnie od tego, jakie wywołują w czł. procesy), to jednakże warunkiem, który musi być spełniony, żeby dany bodziec uznać za stres psychologiczny, jest stosunek jaki zachodzi między bodźcem a podmiotem (stałe cechy człowieka i jego aktualne dążenia i oczekiwania). 'Tak więc stres nie jest immanentną cechą bodźca, tzn. nie jest taką cechą, którą można by w nim wykryć poza stosunkiem między danym i czynnikiem a człowiekiem.’ ” – e-psychologia.org